Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon

Uz. Dr. Ahmet YALINKILINÇ

FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON NEDİR?
Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon Bölümü, yaralanma, hastalık, travma ya da yaşlılık gibi nedenlerle eksilme gösteren fonksiyonel hareketleri geri kazandırma amaçlı ve bireyin yaşam kalitesini arttırabilme hedefli hizmet vermektedir. Deneyimli doktor, fizyoterapist kadrosu ile modern cihazları bir araya getiren Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon bölümü; kas, kemik, eklem, omurga hastalıkları, spor yaralanmaları gibi ortopedik problemleri, romatizmal hastalıkları ve felç gibi nörolojik hastalıkları çözümlemek için en etkin tedavi yöntemini uygulayan bilimdir.

FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON HİZMETLERİ NELERDİR?
• Menüsküs yırtığı ameliyat öncesi ve sonrası
• Bağ yaralanmaları
• Burkulmalar/ezilmeler
• Kas ve tendon zorlanmaları
• Omuz/ diz yaralanmaları
• Kırık, çıkık sonrası tedavi, kalça/diz protezleri
• Fibromiyalji/Siyatalji
• Hemipleji/inme, sinir kesileri
•Bel ve boyun fıtığı
•Skolyoz, Ankilozan spondilit gibi omurga problemleri
• Sporcu sakatlıklarında tedavi programı
• Sakatlığa bağlı oluşan hareketi kısıtlayıcı faktörlerin ortadan kaldırılması ve eklem hareket açıklığının normale dönüştürülmesi
• Kaybedilen kondüsyonel özelliklerin geri kazanılması
• Doku iyileşmesinin hızlandırılması
• Disk hernileri (Boyun, bel fıtığı)
• Osteoartrit (eklem kireçlenmesi)

REHABİLİTASYON YÖNTEMLERİ NELERDİR?
Ortopedik Rehabilitasyon: Kırık, çıkık, bağ yaralanmaları, menisküs ve bağ yırtıkları gibi ortopedik problemlerin, cerrahi uygulama, alçı ya da atel gibi splintleme sonrasında, fizik tedavi ve rehabilitasyon programlarının uygulanması gerekmektedir. Doku iyileşmesinin tamamlanması, eski haline en yakın formda iyileşme gerçekleşmesi, eklem hareketlerinin eski rahatlığına ve kuvvetine ulaşması rehabilitasyon sürecinin devamlılığı önemlidir.
Nörolojik Rehabilitasyon: Rehabilitasyon, hastanın kendi çevresi içinde günlük fonksiyonlarını yapma yeteneğinin artmasında önemli rol oynar ve sinir sisteminin iyileşmesine yardımcı olur. Felç geçiren hastalarda rehabilitasyon programında, hastanın uzun süreli, güvenli, mutlu ve yüksek kaliteli bir yaşam sürmesi hedeflenerek standart egzersizler, kas güçlendirme egzersizleri, denge ve koordinasyon eğitimi, yürüyüş eğitimi, nörofizyolojik egzersizler (felç geçiren hastaya özel uygulanan beyin iyileşmesini olumlu yönde tetikleyen hizmetler) uygulanır.
Pediatrik Rehabilitasyon: Serebral Palsi (Spastik Çocuk), Spina Bifida (doğuştan omurga açıklığı), doğum sırasındaki Brakial Pleksus Felci (kol sinirlerinin doğum sırasındaki hasarı), ve Tortikolis (Boyun Kaslarında Kısalmaya Bağlı Başın Bir Yöne Çevrilmesinde Zorluk) travmatik beyin hasarı, doğuştan ya da edinilmiş kol ya da bacak kayıpları ve omurilik hasarı durumları Fizik Tedavi Uzmanları ve ekibi tarafından tedavi edilerek iyileşme sağlanması hedeflenir.
Spor Rehabilitasyonu: Spor Rehabilitasyonunda spora bağlı ortaya çıkan akut veya kronik sağlık sorunları veya yaralanmaların muayenesi, ölçme ve değerlendirmesi yapılır.
El Rehabilitasyonu: Elin tendon ve sinir yaralanmaları, kırık, eklem replasmanları (yenileme), amputasyon, yanık, el cerrahisi öncesi ve sonrasında rehabilitasyon ve ortezleme ile elde oluşabilecek yetersizlikleri çözmek ve tekrar fonksiyonunu aktif hale getirmek amaçlanır.
Pulmoner (Solunum) Rehabilitasyonu :Pulmoner rehabilitasyon (PR), kronik (sürekli) akciğer hastalarına uygulanan standart tıbbi tedavinin etkinliğini arttırmanın yanı sıra, fonksiyonel düzeyi ve günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlığı geliştiren bir programdır. Başta kronik obstrüktif akciğer hastalığı(KOAH) olmak üzere astım, broşektazi, interstisyel akciğer hastalıkları ve toraks deformitelerinden kaynaklanan solunum problemlerinde de uygulanmaktadır.

FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON UYGULAMALARI
Manuel terapi: Fizik tedavide en yaygın kullanılan tedavi şeklidir. Eklemlere ve yumuşak dokulara gevşetme teknikleriyle uygulanan hareketler eklem bölgesindeki kan akışını ve hareketini arttırarak, kasları gevşetmeyi, ağrıları azaltmayı ve rahatlamayı sağlar. Herhangi bir ilaç, cihaz ya da alet olmadan manuel
(elle) yapılan bir fizik tedavi yöntemidir. Kasların güçlenmesi gerekiyorsa aktif egzersizlerle kasların çalıştırılıp güçlenmesi sağlanır.
Egzersiz: Egzersiz tedavisi kas gücü, kemik ve eklem kökenli hareket toleransınızın artmasında, buna bağlı yapıların dengeli olması ve stabilitenin sağlanmasında, azalan kas kuvvetinin yeniden kazanılmasında, eklem deformasyonlarının onarılması ve önlenmesinde başta olmak üzere tüm kas-iskelet sistemimiz için çeşitli faydaları bulunmaktadır. Egzersiz tedavileri ile yaşanan hastalık durumu sonucunda ortaya çıkan kas-iskelet sistemi komplikasyonları ortadan kaldırılabilir veya mevcut kötü durumun kontrol altına alınarak hastanın hayat standardı belli bir seviyenin üzerinde tutulabilir. Egzersiz tedavileri aynı zamanda hareket sağladığı için hem bir kondisyon işlevi görecektir hem de düzenli egzersiz programı dahilinde çalışmak metabolizmanın daha hızlı çalışmasını sağlayacaktır. Bu durum da egzersiz tedavisinin eklemleri mobilize etmesi, kas, tendon ve fasya kontraktürlerini gevşetmesi, ambulasyon sağlaması, rijiditeyi azaltmasının yanısıra dolaşımı ve solunum kapasitesini de geliştirdiğinin bir kanıtıdır.
Elektroterapi: Elektroterapi uygulamasının amacı, ağrıyı ve kas güçsüzlüğünü ortadan kaldırmak, kas spazmını azaltmak, kas güçsüzlüğünü ortadan kaldırmak ve vücut işlevlerini iyileştirmektir. Bunun için farklı ve değişik frekanslarda elektrik akımları kullanılır.
Fototerapi: Lazer ve UV ışınlarının doğru bölgelere uygulanması ile yapılan tedavi türüdür. Bu uygulamada kullanılan lazer tipleri çok düşük enerjiye sahiptit. Isıtılan dokuda ağrı yapmakta olan toksinleri yok eder ve uzun süreli etkisinin yanında yan etkisinin olmaması en büyük avantajdır.
Hidroterapi: Su ile yapılan tedavi yönteminde hastalara sıcak su küveti, kontrast banyo, deniz suyu ile tedavisi, kaplıca ve girdap banyosu uygulanır.
Ultrason: Bir insanın işitebileceği seslerden daha yüksek frekansa sahip ses dalgalarıdır. Bu yöntem fizyoterapide yumuşak dokular üzerine uygulanır ve küçük titreşimler sağlar. Bu mikro masaj etkisi sayesinde dokulardaki dolaşım artar ve ağrılar azalır. Ultrasonun derin dokuları ısıtma etkisi ile dokudaki kan akımı artar. Bunun sonucunda iyileşmenin hızlandığı ve ağrının azaldığı kabul edilir. Isıtıcı etki ile yumuşak dokuların esnekliği artar ve kas-eklem tutukluğunu açmaya yardım eder. Ultrasonun kavitasyon etkisi sıvılar içinde mikroskopik kabarcık oluşturmasıdır. Bu etkinin de iyileşmeyi hızlandırdığı düşünülmektedir. Diğer bir etkisi hücre zarlarının geçirgenliğini arttırmasıdır. Bu sayede bazı ilaçların ciltten emilimini arttırmada yararlanılabilir (fonoforez).
Kısa Dalga Diatermi: KDD terapisi kas spazmları, gerilmeler, bursit, tenosinovit, artrit, bel ağrısı, fibromiyalji gibi rahatsızlıkların fizik tedavisinde tercih edilebilir. KDD ile cilt altından 5 cm derine kadar dokuların ısınması sağlanabilir. Cihaz doğrudan ısı vermez, cihazın ürettiği akım hedef dokuların ısınmasını sağlar.
Doku ısınması kan dolaşımında ve elastikiyette artışa neden olarak özellikle eklem kireçlenmesinde (osteoartrit) görülen tutukluğun açılmasına yardım eder. Ağrı ve tutukluğun azalması kişinin fizik tedavi egzersizlerini daha rahat yapmasını sağlar. Egzersizle kasların güçlendirilip esnetilmesi fizik tedavinin etkisinin daha kalıcı olmasına yardım eder.
Sıcak ve soğuk ajanslar: Hotpack(sıcak paket), parafin, ultraviole, ifraruj lambaları gibi sıcak ajanların yanı sıra coldpack( soğuk paket) gibi soğuk ajanslar gerekli durumlarda uygulanmaktadır.
Traksiyon: Spinal traksiyon omurga üzerindeki basıncı hafifletmeyi amaçlayan bir fizik tedavi çeşididir. Traksiyon, çekme anlamına gelen bir kelimedir. Spinal traksiyon omurga ağrılarını gidermede ameliyat içermeyen bir tedavi yöntemidir. Çoğu kişide şikayetlerde rahatlama sağlar.
FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON EKİBİ
Fizik tedavi ve rehabilitasyon ekibi fizik tedavi doktoru, fizyoterapist ve yardımcı sağlık personelinden oluşur.
Fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümü hekimleri aynı zamanda ekip lideri 6 yıl tıp fakültesi eğitiminin ardından, 4 yıl fiziksel tıp ve rehabilitasyon eğitimi alarak uzmanlaşırlar. FTR uzmanları, özel muayeneodalarında, fizyoterapi ve egzersiz salonlarında, yüksek teknolojili cihazlarla, poliklinik, servis ve yoğun bakım hastalarının tedavisi ile ilgilenirler. Kas ve iskelet sistemi ile ilgili pek çok hastalığın tanı ve tedavisinin yanı sıra, diğer tıp bölümleri ile multidisipliner olarak çalışarak, bu bölümlerin hastalarının da tedavisinde rol oynar. Eklem hareketlerinde ağrı, kısıtlılık, kas gücü kaybı, denge, duruş ve yürüme bozuklukları gibi rahatsızlıkları bulunun hastaların, rutin hayatlarına dönmelerini sağlarlar.
Fizyoterapist, üniversitelerin fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümlerinde 4 yıllık lisans eğitimi almış olan sağlık personelidir. Fizyoterapistlik mesleği, hareket bozukluğuna yol açan her türlü yaralanma, hastalık ve yaşlılıkta, ağrı ve fonksiyon bozukluklarında uzman bir hekimin tanısı sonrası fizyoterapiye özgü değerlendirme yöntemlerini kullanarak tedavi yaklaşımlarını uygulayan, sağlık ve yaşam kalitesinin arttırılmasında görevleri olan bir meslek grubudur.